هدف احیای گذشته نیست؛
هدف احیای «منطق درست» است—منطقی که در خانه‌های امروز گم شده.
معماری سنتی ایران با تمام تفاوت‌های اقلیمی و فرهنگی،
یک چیز را خوب می‌دانست:
خانه باید برای آرامش، نور خوب، مسیر درست
و رابطه انسانی ساخته شود.
ما نمی‌خواهیم خانه‌های خشتی یا در و پنجره‌های چوبی را بازسازی کنیم.
کاری که پلانوکد دنبال می‌کند این است که:
«منطق درست گذشته را با تکنولوژی و نیاز امروز ترکیب کند.»
در این مقاله ۷ اصل مهم معماری ایرانی را که باید دوباره زنده شوند، مرور می‌کنیم—
نه به‌عنوان نوستالژی؛
به‌عنوان استاندارد زندگی امروز.
────────────────────────────
۱) نورِ ملایم → بازگشت «پنجره درست»
در گذشته:
✔ نور مستقیم کم بود
✔ جهت پنجره‌ها درست بود
✔ سایه مهم بود
✔ نور متناسب با فصل تنظیم می‌شد
امروز:
- نور بیش‌ازحد
- نور تیز
- پنجره‌های اشتباه
- پرده همیشه بسته
چیزی که باید برگردد:
✔ نور غیرمستقیم
✔ پنجره با جهت درست
✔ نور مناسب فعالیت، نه صرفاً زیاد
✔ نور قابل کنترل
این‌ها از اصول مهم طراحی پلانوکد هستند.
────────────────────────────
۲) حریم → بازگشت «ورودی با شخصیت»
ورودی‌ها در گذشته:
✔ مقدمه ورود بودند
✔ نگاه را کنترل می‌کردند
✔ خانواده را از مهمان جدا می‌کردند
✔ هویت خانه را نشان می‌دادند
امروز:
- ورودی = بخشی از نشیمن
- هیچ کنترلی نیست
- حریم خانواده از بین رفته
چیزی که باید برگردد:
✔ ورودی با تعریف
✔ دید کنترل‌شده
✔ فضای کوچک و آرام‌بخش
✔ احترام به خلوت
پلانوکد همیشه بازطراحی ورودی را جدی می‌گیرد.
────────────────────────────
۳) مسیرهای آرام → بازگشت «سیرکولاسیون بدون تداخل»
سیرکولاسیون خانه ایرانی:
✔ کوتاه
✔ مستقیم
✔ بدون گره
✔ بدون برخورد
خانه امروز:
- تداخل مسیر مهمان/خانواده
- عبور از وسط نشیمن
- مسیرهای پیچ‌دار
- فاصله‌های بیهوده
آنچه باید برگردد:
✔ مسیرهای با احترام
✔ تفکیک فضاها
✔ حذف گره‌های حرکتی
✔ طراحی مسیر براساس رفتار خانواده
────────────────────────────
۴) حضور طبیعت → بازگشت «فضای تنفسی»
طبیعت در خانه ایرانی:
✔ حیاط
✔ سایه
✔ حوض
✔ گلدان‌ها
✔ درخت‌ها
امروز:
- خانه‌ها بسته
- بالکن‌ها بلااستفاده
- فضاها بی‌روح
بازگشت به گذشته یعنی:
✔ بالکن‌های قابل‌استفاده
✔ نور طبیعی ملایم
✔ گیاه در فضا
✔ ارتباط نرم با بیرون
────────────────────────────
۵) اتاق‌های با شخصیت → بازگشت «هویت فضا»
اتاق‌های سنتی:
✔ انعطاف‌پذیر
✔ چندکاره
✔ ساده
✔ قابل چیدمان
✔ آرام
امروز:
- اتاق‌های قناس
- بی‌هویت
- بدون نور
- غیرقابل‌چیدمان
چیزی که باید برگردد:
✔ اتاق‌های قابل چیدمان
✔ تناسبات درست
✔ پنجره متناسب
✔ فاصله مناسب تا نشیمن
────────────────────────────
۶) تناسب → بازگشت «اعتدال فضایی»
خانه ایرانی یک تعادل داشت:
ورودی مناسب
نشیمن معتدل
مسیرهای منطقی
اتاق‌های متناسب
فضای مشترک و خصوصی واضح
امروز:
- نشیمن‌های بزرگ اما سرد
- آشپزخانه باز ولی بی‌حریم
- اتاق‌های کوچک بدون کاربرد
- بی‌تعادلی فضاها
بازگشت به گذشته =
بازگشت به اعتدال.
────────────────────────────
۷) سکوت و آرامش → بازگشت «خانه‌ای که تو را خسته نمی‌کند»
خانه قدیمی با ضخامت دیوار، نور ملایم و حریم چندلایه
به بدن و ذهن استراحت می‌داد.
امروز:
- خانه‌ها پرتنش
- نور تیز
- صدا زیاد
- فضاها قاطی
چیزی که باید برگردد:
✔ فضاهای آرام
✔ نور مناسب
✔ چیدمان قابل‌تنفس
✔ مسیرهای محترمانه
────────────────────────────
نقش پلانوکد
پلانوکد قصد ندارد معماری سنتی را تکرار کند؛
بلکه قصد دارد «روح درست» آن را احیا کند:
✔ نور درست
✔ حریم محترمانه
✔ مسیرهای آرام
✔ اتاق‌های قابل چیدمان
✔ بالکن‌های قابل استفاده
✔ حذف تنش
✔ ایجاد آرامش
پلانوکد =
معماری انسان‌محور، با منطق ریشه‌های ایرانی.
────────────────────────────
جمع‌بندی
از معماری سنتی نباید فرم‌ها را برداشت،
بلکه باید منطق‌ها را برداریم:
نور ملایم
حریم محترمانه
مسیرهای آرام
اعتدال
طبیعت
انعطاف
این اصول امروز هم برای کیفیت زندگی ضروری‌اند.
خانه خوب یعنی خانه‌ای که بتوانی در آن «زندگی کنی»—
چیزی که پلانوکد دقیقاً برای آن طراحی شده.
