چگونه خانه‌ای طراحی یا اصلاح کنیم که اضطراب را کاهش دهد، محرک‌ها را کنترل کند و امنیت و آرامش فرد طیف اوتیسم را تضمین کند؟

افراد طیف اوتیسم ممکن است:

• حساسیت حسی به نور و صدا داشته باشند

• نیاز شدید به نظم و ساختار داشته باشند

• از محیط‌های شلوغ یا نامرتب مضطرب شوند

• به فضاهای مشخص نیاز داشته باشند

• به محرک‌ها (نور، بو، صدا) واکنش شدید نشان دهند

• گاهی تکانش‌گری یا رفتارهای تکراری داشته باشند

در پلانوکد همیشه می‌گوییم:

خانهٔ مناسب اوتیسم خانه‌ای است که
محرک‌ها را کاهش دهد و امنیت را افزایش بدهد.

این مقاله کاملاً عملی و ساختاریافته است.

۱) اصل طلایی: «خانه باید پیش‌بینی‌پذیر و قابل‌حدس باشد»

برای فرد اوتیسم، بزرگ‌ترین محرک:

❌ تغییر ناگهانی
❌ فضاهای نامرتب
❌ چیزهای غیرقابل‌حدس
❌ جزئیات زیاد بصری

بنابراین خانه باید:

✔ ساده
✔ قابل پیش‌بینی
✔ کم‌تزئین
✔ خلوت
✔ قابل کنترل

باشد.

۲) نور مناسب

نور برای ASD بسیار حساس است.

✔ نور ملایم
✔ نور غیرسفید تیز
✔ یکنواخت
✔ بدون فلیکر (چشمک‌زدن)
✔ نور قابل تنظیم (Dimmer)

نورهای مناسب:

• آباژور

• چراغ خطی

• نور ۲۷۰۰ تا ۳۵۰۰ کلوین

❌ نور LED تیز
❌ نور سرد
❌ نور مستقیم بالا
→ اضطراب + تحریک بیش از حد

۳) صدا؛ یکی از مهم‌ترین عوامل تحریک

برای بسیاری از افراد ASD:

• صدای ناگهانی

• پژواک

• شلوغی صوتی

• صدای موتور کولر یا یخچال

بسیار آزاردهنده است.

خانه باید:

✔ موکت یا فرش ضخیم داشته باشد
✔ پرده‌های ضخیم یا نیمه‌ضخیم
✔ چیدمان نرم
✔ عایق جزئی روی دیوار مشترک
✔ وسایل کم‌صدا (کولر/یخچال کم‌نویز)

❌ کف سنگی بدون فرش
❌ TV با صدای بلند
❌ درب‌های پرصدا

۴) اتاق خصوصی (Safe Room)

مهم‌ترین بخش خانه برای فرد اوتیسم:
اتاق امن و آرام.

این اتاق باید:

✔ نور گرم داشته باشد
✔ دکور کم
✔ دیوارهای ساده
✔ شلف‌های محدود
✔ پنجره با پرده کنترل‌کننده
✔ صندلی یا پاف نرم
✔ فضای امن برای “فرار حسی”

❌ پوسترهای زیاد
❌ اسباب‌بازی‌های رنگ‌درنگ
❌ نور سفید
❌ فضاهای شلوغ

اتاق امن = کاهش اضطراب + کنترل حسی

۵) زون‌بندی در خانه

برای ASD باید ۳ زون مشخص وجود داشته باشد:

✔ زون ۱: زون فعالیت

• میز کار یا بازی

• نور مناسب

• صندلی ثابت

• محیط ساده

✔ زون ۲: زون آرام‌سازی

• پاف

• نور کم

• موسیقی ملایم

• فضای کوچک و امن

✔ زون ۳: زون تعامل خانوادگی

• پذیرایی

• نشیمن

• فضای گفت‌وگو

❌ ترکیب همه چیز در یک فضا
→ مغز فرد اوتیسم overload می‌شود.

۶) انتخاب رنگ مناسب

بهترین رنگ‌ها:

✔ سبز کم‌رنگ
✔ آبی ملایم
✔ خاکی
✔ کرم
✔ سفید گرم
✔ طوسی ملایم

بدترین رنگ‌ها:

❌ قرمز
❌ زرد تیز
❌ نارنجی شدید
❌ الگوهای کارتونی پررنگ

۷) نظم‌دهی؛ پایهٔ آرامش

افراد ASD به شدت نیازمند نظم‌اند.

✔ باکس‌های مشخص
✔ لیبل‌گذاری
✔ قفسه‌های بسته
✔ طبقه‌بندی ساده
✔ دور کردن وسایل اضافه
✔ مسیر مستقیم

❌ اسباب‌بازی زیاد
❌ قفسه‌های شلوغ
❌ رنگ‌های زیاد
❌ ورود وسایل جدید بدون نظم

۸) امنیت

برای فرد اوتیسم، ایمنی باید افزایش یابد:

✔ گوشه‌گیر برای میز
✔ پریز پوشیده
✔ کمدهای قفل‌دار
✔ بالکن ایمن
✔ پله با حفاظ
✔ میز گرد
✔ عدم استفاده از شیشه

❌ رومیزی‌های بلند
❌ وسایل خردشدنی
❌ گیاهان سمی

۹) سرویس بهداشتی مناسب ASD

ویژگی‌های ضروری:

✔ سادگی
✔ کف ضدلغزش
✔ نور گرم
✔ دوش دستی
✔ قفسه محدود
✔ برچسب‌گذاری ساده

❌ بوهای تند شوینده
❌ دکور زیاد
❌ نور سفید

۱۰) آشپزخانه در خانهٔ ASD

باید:

✔ قابل کنترل باشد
✔ وسایل خطرناک دور از دسترس
✔ کابینت‌ها بسته
✔ نور مناسب
✔ سطوح ساده
✔ رنگ‌های آرام

❌ وسایل زیاد روی اپن
❌ اشیای براق
❌ بوی شدید
❌ شلوغی

۱۱) اشتباهات رایج خانواده‌ها

❌ اتاق خیلی رنگی
❌ نور تیز
❌ وسایل زیاد
❌ دکور شلوغ
❌ صدای بلند
❌ ترکیب چند فضا
❌ اسباب‌بازی زیاد

۱۲) ویژگی‌های خانهٔ مناسب اوتیسم

✔ نور نرم
✔ صداگیری نسبی
✔ اتاق امن
✔ زون‌بندی
✔ رنگ ملایم
✔ نظم
✔ امنیت
✔ چیدمان ساده
✔ محرک کم

در پلانوکد باور داریم:

خانهٔ مناسب ASD
خانه‌ای است که “اضطراب را خاموش” و “آرامش را روشن” کند.

جمع‌بندی

خانهٔ مناسب فرد اوتیسم باید:

• نور ملایم داشته باشد

• صداگیری شود

• اتاق امن داشته باشد

• زون‌بندی شود

• رنگ‌های آرام داشته باشد

• نظم بالا داشته باشد

• امنیت تقویت شود

چنین خانه‌ای کیفیت زندگی فرد اوتیسم و کل خانواده را چند برابر می‌کند.