چگونه خانه‌ای طراحی یا اصلاح کنیم که یک فرد با ویلچر یا محدودیت حرکتی بتواند بدون مانع، امن، راحت و مستقل زندگی کند؟

افراد دارای محدودیت حرکتی به خانه‌ای نیاز دارند که:

• مسیر صاف و باز داشته باشد

• درها و فضاها قابل عبور باشند

• سرویس‌ها بدون مانع باشند

• آشپزخانه قابل دسترس باشد

• ارتفاع‌ها استاندارد باشند

• خطر سقوط حذف شده باشد

• استقلال فردی حفظ شود

در پلانوکد همیشه می‌گوییم:

خانهٔ مناسب محدودیت حرکتی یعنی
خانه‌ای که فرد نیازی به کمک دائم نداشته باشد—
بلکه «خودش بتواند حرکت و استفاده کند».

این مقاله راهنمای کامل چنین خانه‌ای است.

۱) اصل طلایی: «عرض مسیر و درها مهم‌تر از هر چیز دیگر»

برای ویلچر و واکر:

✔ عرض مسیر باید حداقل ۹۰ سانتی‌متر باشد
✔ برای دور زدن ویلچر، ۱۲۰ سانتی‌متر عالی است
✔ در اتاق‌ها باید ۸۰ سانت یا بیشتر باشند
✔ ورودی سرویس حداقل ۷۵ سانت

❌ مسیرهای باریک
❌ مبلمان مزاحم
❌ درهای کوچک
→ مانعِ اصلی استقلال فرد

۲) کف مناسب و بدون مانع

یک خانه مناسب ویلچر باید:

✔ بدون پله باشد
✔ بدون اختلاف سطح باشد
✔ کف صاف و غیرلغزنده باشد
✔ فرش‌ها ثابت و سنگین باشند
✔ مسیر عبور بدون لبه باشد

بهترین کف‌ها:

• لمینت مقاوم

• PVC

• سنگ مات

• سرامیک مات

❌ سنگ براق
❌ فرش سبک
❌ موکت پُرزبلند
→ خطر سقوط و گیرکردن چرخ.

۳) نشیمن مناسب محدودیت حرکتی

ویژگی‌های نشیمن مناسب:

✔ مبلمان با پایه ۱۰+ سانتی‌متری
✔ میز جلو مبلی سبک
✔ مسیر مستقیم از ورودی تا مبل
✔ نور کافی
✔ فاصله مناسب بین مبلمان
✔ ارتفاع مبل بین ۴۵–۵۰ سانت

❌ مبل‌های خیلی کم ارتفاع
❌ میز سنگین
❌ چیدمان فشرده

پیشنهاد پلانوکد:

یک مسیر مستقیم “ورودی → نشیمن → آشپزخانه → اتاق خواب”
بدون هیچ مانعی.

۴) آشپزخانه مناسب ویلچر / محدودیت حرکتی

موارد ضروری:

✔ کابینت پایین با قفسه کشویی
✔ فضای خالی زیر سینک برای ورود زانو
✔ ارتفاع اپن ۷۵–۸۰ سانت
✔ گاز صفحه‌ای با شعله‌های جلو
✔ دستگیره‌های بلند
✔ یخچال دسترس‌پذیر
✔ سطح کار قابل دسترس

❌ کابینت‌های بلند
❌ گازهای فرورفته با شعله عقب
❌ سینک عمیق با کابینت بسته زیر آن

پیشنهاد پلانوکد:

کابینت‌های دیواری باید کم و دسترس‌پذیر باشند.

۵) سرویس بهداشتی مناسب محدودیت حرکتی

این مهم‌ترین بخش مقاله است.

ویژگی‌های سرویس استاندارد:

✔ در عرض ۸۰+ سانت
✔ کف ضدلغزش
✔ میله‌های دیواری مقاوم
✔ دوش دستی
✔ توالت فرنگی با ارتفاع مناسب (۴۵–۵۰ سانت)
✔ فضای ۱۲۰ سانت برای چرخش ویلچر
✔ سینک با فضای خالی زیر آن
✔ آینه با زاویه قابل استفاده

❌ کابینت یا وسایل جلوی پا
❌ دوش ثابت
❌ توالت کوتاه
❌ کف لغزنده
❌ اختلاف سطح بین سرویس و راهرو

این موارد ۹۰٪ مشکلات را برطرف می‌کند.

۶) اتاق خواب مناسب محدودیت حرکتی

بهترین اتاق:

✔ ورودی بزرگ
✔ مسیر خالی اطراف تخت
✔ تخت با ارتفاع مناسب برای انتقال از ویلچر
✔ میز کنار تخت در دسترس
✔ نور کنار تخت
✔ کمد با میله پایین
✔ کشوهای آسان‌بازشو

❌ تخت خیلی بلند
❌ کمد بلند و غیرقابل دسترس
❌ مسیر باریک کنار تخت

پیشنهاد پلانوکد:

فاصله ۸۰ سانتی‌متری حداقل در سه طرف تخت.

۷) ورودی خانه

ورودی باید:

✔ بدون پله باشد
✔ رمپ ۱:۱۲ (حداقل استاندارد)
✔ کف ضدلغزش
✔ فضای مانور داشته باشد
✔ درب ورودی حداقل ۸۰–۹۰ سانت باشد
✔ دستگیره اهرمی باشد

❌ پله
❌ سطح‌های ناهموار
❌ درب‌های سنگین

۸) بالکن و حیاط

باید:

✔ اختلاف سطح صفر یا بسیار کم
✔ حفاظ ایمن
✔ کف ایمن
✔ صندلی مناسب

❌ لبه بلند
❌ پله کوچک
❌ کف لیز

۹) نور مناسب

افراد با محدودیت حرکتی به نور:

✔ واضح
✔ یکنواخت
✔ بدون خیرگی
✔ با کنترل آسان

نیاز دارند.

پیشنهاد پلانوکد:

• کلیدهای لمسی یا نزدیک ورودی

• نور خطی

• آباژورهای بلند

• سنسور حرکت در مسیرها

❌ نور سفید تیز
❌ کلید دور از دسترس

۱۰) اشتباهات رایج خانواده‌ها

❌ گذاشتن میز وسط مسیر
❌ استفاده از فرش‌های سبک
❌ درهای کوچک
❌ آشپزخانه غیرقابل دسترس
❌ سینک بدون فضای زیر
❌ سرویس با اختلاف سطح
❌ توالت کوتاه
❌ دستگیره‌های سنتی

۱۱) ویژگی‌های خانه مناسب محدودیت حرکتی

✔ مسیرهای باز
✔ درهای پهن
✔ سرویس استاندارد
✔ آشپزخانه قابل دسترس
✔ کمدهای پایین
✔ کف مناسب
✔ نور یکنواخت
✔ ورودی امن
✔ مبلمان مناسب

در پلانوکد باور داریم:

خانهٔ مناسب ویلچر یعنی
خانه‌ای که «مستقل بودن» را برمی‌گرداند.

جمع‌بندی

خانهٔ مناسب افراد دارای محدودیت حرکتی:

• عبور راحت دارد

• سرویس استاندارد دارد

• آشپزخانه دسترس‌پذیر دارد

• مسیر مستقیم دارد

• درها و فضاها پهن هستند

• کف بدون مانع دارد

• اتاق خواب امن دارد

این خانه اجازه می‌دهد فرد:
بدون کمک، مستقل و با عزت زندگی کند.