متراژی که پولش را می‌دهید، اما استفاده نمی‌کنید!
یکی از بزرگ‌ترین مشکلات نقشه‌های غیرحرفه‌ای، وجود «فضای پرت» است.
فضای پرت یعنی متراژی از خانه که هزینه‌اش را پرداخت کرده‌اید ولی در زندگی روزمره هیچ کاربردی ندارد.
نه چیدمان می‌شود، نه مسیر درست دارد، نه می‌تواند بخشی از عملکرد خانه باشد.
در پلانوکد، فضای پرت یکی از اولین نشانه‌های کیفیت ضعیف پلان است.
فضای پرت دقیقاً چیست؟
فضای پرت = هر بخشی از خانه که:
قابل چیدمان نیست
مسیر حرکت را خراب می‌کند
فقط برای اتصال دو فضا استفاده شده
از نظر اندازه، عمق یا شکل کاربردی نیست
هیچ عملکرد مشخصی ندارد
این فضاها در نقشه زیاد دیده می‌شوند اما با کمی اصلاح، قابل حذف یا تبدیل هستند.
۱) فضاهای پرت معمولاً کجا دیده می‌شوند؟
▪ راهروهای طولانی
راهروی بیشتر از ۲٫۵ تا ۳ متر معمولاً طراحی بد را نشان می‌دهد.
▪ کنج‌های غیرقابل‌چیدمان
مثل پذیرایی‌هایی که گوشه‌های تیز یا شکستگی‌های بی‌هدف دارند.
▪ فضاهای میانی بی‌استفاده
مانند نقطه‌ای بین هال اتاق‌ها که نه نشیمن است، نه ورودی، نه کاربرد دارد.
▪ ورودی‌های بزرگِ بدون عملکرد
ورودی خانه باید «تعریف‌شده» باشد،
نه یک فضای خالی و بدون معنا.
▪ کنار ستون‌ها و پیش‌آمدگی‌های سازه‌ای
وجود ستون‌ها وسط فضا معمولاً از هماهنگ نبودن پلان و سازه ناشی می‌شود.
۲) چرا فضای پرت مضر است؟
۱) هزینه اضافه
شما برای هر متر از خانه پول داده‌اید؛
فضای پرت یعنی هزینه بدون بازگشت.
2) ارزش ملک پایین‌تر
خانه‌ای با فضای پرت، هرچقدر هم زیبا باشد،
در مقایسه با واحدهای کارآمدتر کمتر خریدار جذب می‌کند.
3) سختی در چیدمان
پذیرایی یا اتاق‌هایی با گوشه‌های عجیب، چیدمان مبلمان را سخت می‌کند.
4) کاهش کیفیت حرکت
فضاهای پرت معمولاً جریان طبیعی حرکت را قطع می‌کنند.
5) افزایش هزینه بازسازی
برای اصلاح آن‌ها باید دیوار، کفسازی یا حتی تأسیسات تغییر کند.
۳) انواع فضای پرت (بر اساس تجربه پلانوکد)
◾ فضای پرت چیدمانی
جایی که مبلمان در آن قرار نمی‌گیرد
(مثلاً زاویه‌های غیرمنطقی پذیرایی)
◾ فضای پرت حرکتی
جایی که فقط باید از آن عبور کرد
(مثلاً ورودی شلوغ یا راهروهای اضافی)
◾ فضای پرت نوری
جایی که هیچ نورگیری ندارد
(فضاهای داخلی بی‌نور که نه اتاق‌اند، نه انبار)
◾ فضای پرت سازه‌ای
برآمدگی یا ستون در جای نامناسب
◾ فضای پرت متراژی
خانه ۱۱۰ متری است ولی فقط مثل ۹۰ متر استفاده می‌شود.
۴) چگونه فضای پرت را در پلان تشخیص دهیم؟
کافی است سه سؤال بپرسید:
این فضا چه کاری انجام می‌دهد؟
می‌توانم در اینجا چیزی بچینم؟
اگر این فضا نبود، مشکلی ایجاد می‌شد؟
اگر جواب‌ها ناراحت‌کننده بود،
آن فضا پرت است.
۵) روش‌های اصلاح فضای پرت
در بازطراحی پلان، معمولاً یکی از این راه‌ها انجام می‌شود:
حذف یا جابه‌جایی دیوار
تبدیل راهرو به فضاهای عملکردی
یکپارچه‌سازی شکستگی‌های پذیرایی
قرار دادن کمد، شلف یا نورپردازی برای ایجاد عملکرد
حرکت دادن بازشوها یا اصلاح مسیر حرکت
کوچک‌سازی یا بزرگ‌سازی منطقی فضاها
با اصلاح درست، فضای پرت می‌تواند تبدیل شود به:
کمد کاربردی
نشیمن کوچک
فضای کار
ناحیه ورودی
فضای ذخیره‌سازی
جمع‌بندی
فضای پرت یعنی متراژ هدررفته.
پلان استاندارد باید:
بدون گوشه‌های بی‌استفاده باشد
مسیر حرکت طبیعی داشته باشد
ورودی و راهروهای منطقی ایجاد کند
و هر مترش ارزش عملکردی داشته باشد
در پلانوکد، یکی از مهم‌ترین اهداف بازطراحی این است که
فضاهای پرت را به فضاهای ارزشمند تبدیل کنیم.
