ابعاد استاندارد آشپزخانه در خانه‌های ایرانی
چرا اندازه‌ها برای طراحی مهم‌اند؟
آشپزخانه، قلب تپنده‌ی خانه است؛
جایی که عملکرد، زیبایی و امنیت باید کنار هم قرار بگیرند.
در معماری، «ابعاد استاندارد» باعث می‌شود آشپزخانه کارآمد، قابل استفاده و کم‌خطر باشد.
اگر این استانداردها رعایت نشوند، حتی طراحی داخلی زیبا هم نمی‌تواند تجربه‌ی کار در آشپزخانه را راحت کند.
در پلانوکد، بازطراحی آشپزخانه همیشه با بررسی همین اندازه‌ها آغاز می‌شود.
۱) ابعاد کلی آشپزخانه
▪ حداقل عرض آشپزخانه (نوع خطی یا راهرویی)
۱۲۰ تا ۱۳۰ سانتی‌متر
کمتر از این، امکان باز شدن در کابینت‌ها و عبور همزمان وجود ندارد.
▪ عرض مناسب آشپزخانه برای چیدمان بهتر
۱۵۰ تا ۱۷۰ سانتی‌متر
▪ آشپزخانه‌های U یا L
بهتر است حداقل ۱۸۰ سانتی‌متر فاصله بین دو ضلع رعایت شود.
۲) استاندارد کانتر (سطح کار)
سطح کار، مهم‌ترین بخش عملکردی آشپزخانه است.
ارتفاع کانتر: ۸۵ تا ۹۰ سانتی‌متر
عمق کانتر: ۵۰ تا ۶۰ سانتی‌متر
فاصله بین گاز تا سینک: ۸۰ تا ۱۲۰ سانتی‌متر (بهترین حالت مثلث کار)
این محدوده باعث می‌شود بدن هنگام کار خسته نشود.
۳) ابعاد استاندارد گاز، هود و یخچال
▪ گاز
عرض گاز معمولی: ۶۰ سانتی‌متر
عرض گاز پنج‌شعله: ۸۵ تا ۹۰ سانتی‌متر
فاصله هود از گاز: ۶۵ – ۷۵ سانتی‌متر
▪ یخچال
عرض استاندارد: ۷۵ تا ۹۰ سانتی‌متر
فضای آزاد دو طرف: ۲ تا ۳ سانتی‌متر
▪ هود
عرض مناسب: هم‌اندازه یا بزرگ‌تر از گاز
در بازطراحی حرفه‌ای، جای یخچال باید به ورودی نزدیک باشد تا ترافیک ایجاد نکند.
۴) ابعاد سینک و محل مناسب آن
عرض سینک: ۵۰ تا ۶۰ سانتی‌متر
طول سینک: ۸۰ تا ۱۲۰ سانتی‌متر
بهترین جانمایی: زیر نور مستقیم یا نزدیک پنجره
فاصله از کنج: حداقل ۱۰ سانتی‌متر
سینک نباید در وسط مثلث کار قرار بگیرد.
۵) فاصله‌های لازم برای حرکت و بازشوها
برای اینکه آشپزخانه قابل‌استفاده باشد، این فاصله‌ها ضروری‌اند:
فاصله رفت‌وآمد در آشپزخانه‌ی تک‌طرفه: ۹۰ سانتی‌متر
فاصله رفت‌وآمد در آشپزخانه‌ی دوطرفه: ۱۲۰ سانتی‌متر
فاصله باز شدن در کابینت‌ها: ۴۵ سانتی‌متر
فاصله بین کابینت بالایی و کانتر: ۵۰ تا ۶۰ سانتی‌متر
اگر این اندازه‌ها رعایت نشوند، آشپزخانه حس تنگی و شلوغی می‌دهد.
۶) استاندارد مثلث کار
«مثلث کار» یعنی فاصله منطقی بین سه نقطه اصلی:
سینک
گاز
یخچال
بهترین حالت:
فاصله هر ضلع بین ۱۲۰ تا ۲۶۰ سانتی‌متر
مجموع اضلاع بین ۳۶۰ تا ۷۰۰ سانتی‌متر
این الگو عملکرد آشپزخانه را چند برابر بهتر می‌کند.
۷) آشپزخانه پنجره‌دار (استاندارد نور و تهویه)
آشپزخانه استاندارد باید یکی از این دو حالت را داشته باشد:
▪ تهویه مستقیم
پنجره با عرض حداقل ۶۰ سانتی‌متر
ارتفاع از کف تا لبه پایین پنجره: ۱۰۰ تا ۱۱۰ سانتی‌متر
▪ تهویه غیرمستقیم
اگر آشپزخانه بدون نور مستقیم است:
باید هوا از طریق نورگیر به‌صورت استاندارد وارد شود
وجود هود قوی ضروری است
عدم رعایت تهویه، عملکرد آشپزخانه را دچار مشکل می‌کند.
۸) ارتفاع و ابعاد کابینت‌ها
▪ کابینت پایین
ارتفاع: ۸۵–۹۰ سانتی‌متر
عمق: ۵۰–۶۰ سانتی‌متر
▪ کابینت بالا
عمق: ۳۰–۳۵ سانتی‌متر
فاصله از کانتر: ۵۰–۶۰ سانتی‌متر
ارتفاع کلی کابینت بالا: ۷۰–۹۰ سانتی‌متر
این اندازه‌ها به‌صورت میانگین بهترین کارایی را برای خانواده‌های ایرانی دارند.
جمع‌بندی
آشپزخانه استاندارد یعنی آشپزخانه‌ای که:
فضا کافی برای حرکت دارد
ابعاد سطح کار منطقی است
نور و تهویه درست دارد
سه نقطه اصلی (گاز–سینک–یخچال) در جای مناسب‌اند
با بدن انسان هماهنگ است
در پلانوکد، اصلاح یا بازطراحی آشپزخانه همیشه از همین اندازه‌های ساده شروع می‌شود—چون استاندارد یعنی احترام به زندگی روزمره.
